Yetkinlik önceden öğrenilmiş veya edinilmiş bilgiler ışığında belirli bir alandaki sorumlulukları, görevleri ve gereklilikleri yerine getirebilme durumudur. Çeviride yetkinlik ise çeviri eyleminin olması gerektiği gibi sonuçlanabilmesi için çevirmenin aşağıda sıraladığımız alanlarda yetkin olmasını ifade eder.
İşte bir çevirmenin sahip olması gereken yetkinlikler:
- Dil Yetkinliği
Dil yetkinliği çeviri eyleminin vazgeçilmezidir. Çevirmenin kaynak ve hedef dillere gerek sözlü gerek yazılı olarak tam anlamıyla hâkim olmasını ifade eder. Bu dillere ait dil bilgisi kurallarının, söz diziminin, deyimsel ifadelerin, inceliklerin, argo söyleyişlerin ve mizahi unsurların çok iyi bilinmesi anlamına gelir.
- Kültürel Yetkinlik
Çeviri eylemi kültürden bağımsız tutulamaz. Özellikle de yerelleştirme söz konusu olduğunda hedef dile ait kültürel özellikler hakkında bilgi sahibi olmak kaçınılmazdır. Yani bir çevirmenin salt dil bilmesi çeviri yapabilmesi için yeterli değildir.
- Uzmanlık Alanı/Konu Yetkinliği
Çevirmenlerin uzman oldukları çeşitli alanlar vardır; hukuk, pazarlama, teknik, sağlık gibi. Bu bağlamda bir çevirmenin çevirisini yapacağı metnin konusu, kavramları ve terminolojisi hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Bilmiyorsa bile araştırma yapabilme ve aradığı bilgiye nereden ulaşabileceğini bilme yetkinliğine sahip olması gerekir.
- Strateji Yetkinliği
Bir çevirmenin üzerinde çalıştığı metin türüne ait çeviri stratejilerini bilmesi kaçınılmazdır. Örneğin teknik bir metinde kullanılan çeviri yöntemiyle edebi bir metinde kullanılan çeviri yöntemi aynı olmayacaktır. Bu nedenle, bir çevirmen metne nasıl yaklaşması gerektiğini bilmeli; cümle yapısını, kelimeleri, üslubu belirlediği stratejiye göre seçmelidir.
- Çeviri Teknolojileri Yetkinliği
Bugün birçok çeviri ofisi müşterilerine daha hızlı ve daha tutarlı bir çeviri hizmeti sunmak için çeviri araçlarını veya belleklerini kullanıyor ve çevirmenlerden de bu konuda yetkinlik bekliyor. Bu nedenle bir çevirmen çeşitli yazılım programlarına ve bilgisayar destekli çeviri araçlarına hâkim olmalı ve teknolojik gelişmelere her zaman açık olmalıdır.
- İletişimsel Yetkinlik
Çeviriyi eylemi bir ekip işidir. Arka planda birçok kişi birlikte çalışır: proje yöneticileri, çevirmenler, editörler, redaktörler, dil ve yerelleştirme uzmanları… Başka bir deyişle, bir zincirin halkaları gibi herkes birbirine bağlıdır ve sorumludur. Bu nedenle, bir çevirmenin iletişim becerilerinin gelişmiş olması ve ekip çalışmasına uyumlu olması gerekir.
- Doğru Bilgiye Ulaşma Yetkinliği
İnternet günümüzde hayatımızı kolaylaştıran en büyük unsurlardan birini teşkil ediyor. Çevirmenler de çeviri sürecinde araştırma ihtiyacı duyuyor, aktif olarak internetteki dijital sözlüklerden, forum sayfalarından veya bilgilendirici sitelerden yardım alabiliyor. Ne var ki internet kimi zaman yanlış bilgilerin toplandığı bir platforma dönüşebiliyor. Bu nedenle, bir çevirmen çeşitli arama motorlarını doğru bir şekilde kullanıyor olmasının yanı sıra çeviri sürecinde ulaştığı bilgilerin doğruluğunu araştırmalı ve teyit etmelidir.
Kaynak: Uygulamalı Fransızca Metin Çevirisi | Prof. Dr. İlhami Sığırcı, Eylül 2020, Seçkin Yayıncılık