Bu yazımızda çeviriye dair birtakım ilginç bilgileri derleyerek sizlerle paylaşmak istedik.
Keyifli okumalar dileriz.
- Cicero ve Horace, kelime kelimesine çeviri ve anlam çevirisi arasındaki farklılıkları dile getiren ilk kuramcılardı.
- İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Çince ve Rusça en yaygın hedef dillerken; İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça ve İtalyanca da en yaygın kaynak dillerdir.
- İngilizce “Translation” kelimesi, Latince “translatio” kelimesinden türemiştir. Söz konusu kelimenin asıl anlamı, “bir yerden başka bir yere taşıma”dır.
- Yapılan araştırmalar İngilizce “set” kelimesinin çevrilmesi en zor İngilizce kelime olduğunu gösteriyor. Nedeniyse bütün bir evreni kaplayacak kadar çeşitli anlama ve bağlama sahip olması.
- Yanlış çevrilen bir kelime Hiroşima’ya atom bombasının atılmasına neden oldu. Söz konusu kelime “Mokusatsu” idi. Basın, Japonya Başbakanı Kantaro Suzuki’ye Japonya’nın teslim olup olmayacağını sorduğunda, Suzuki “Mokusatsu” diye karşılık verdi. “Yorum yok” anlamına gelen kelime, uluslararası basın tarafından “yorum yapmaya değmez” olarak çevrildi ve aşağılama üzerine vurgu yapıldı. Bu yanlış çeviri sonucundaysa saldırı için düğmeye basıldı.
- Kadın çevirmenler kendi eserlerini imzalamaya ancak 19. yüzyılda başlayabildiler. Daha öncesine kadar çalışmalarının alay konusu olmasından ve reddedilmesinden kaçınmak için takma adlar kullanıyor veya çevirilerini hiç imzalamıyorlardı.
- UNESCO’nun dünyadaki tüm çeviri kitapları içeren veri tabanına göre, 7233 çeviri kitapla Agatha Christie; 4751 çeviri kitapla Jules Verne ve 4293 çeviri kitapla William Shakespeare eserleri çevrilen en önemli yazarlar olarak kabul edilmektedir.
- Çeviri, bilimsel bilginin yayılmasında her zaman önemli bir rol oynamıştır. Bunun en yakın örneğini COVID-19 salgını süresince gördük. Söz konusu salgınla ilgili birçok yeni kavram ve açıklama tüm dünya çapında çeviri sayesinde yayıldı. Geçmişten bir örnek verecek olursak da 18. yüzyıl fizikçisi, matematikçisi ve yazarı Gabrielle-Émilie Le Tonnelier de Breteuil, Isaac Newton’ın evrensel yerçekimi yasasını Fransızcaya çevirerek zamanın Fransa’sının Newton’ı tanıması sağladı.
- Guinness Rekorlar Kitabı, 1948 yılında Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ni dünyanın en çok çevrilen belgesi olarak kabul etmiştir. 6 sayfadan oluşan bu belge 2009 yılı itibariyle 370 dile ve lehçeye çevrilmiştir.
- Makine çevirisinin ilk halka açık gösterimi 7 Ocak 1954’te New York’ta gerçekleştirildi. IBM ve Georgetown Üniversitesi’nin iş birliğiyle gerçekleşen gösterimde, IBM 701 bilgisayarı, 250 kelimeyi ve 6 gramer kuralını Rusçadan İngilizceye otomatik olarak çevirdi. Bu girişim halktan büyük ilgi gördü ve makine çevirilerine dair beklentileri artırdı.
- Yazar Gabriel Garcia Marquez’e göre, Yüzyıllık Yalnızlık [One Hundred Years of Solitude] adlı kitabının İngilizce çevirisi, İspanyolca yazılmış orijinalinden çok daha iyiydi. Genel olarak orijinal dilde yazılmış kitapların çevirilerinden daha iyi olduğuna inanıldığından, yazarın bu düşüncesi zamanında biraz garipsendi.
Keyifli okumalar dileriz.