EN ISO 17100:2015 Çeviri Hizmetleri / Çeviri Kalite Sertifikasyonu hakkında bilmek istediklerinizi on maddede cevaplandırdık:

1-EN ISO 17100:2015 (Translation Services-Çeviri/Tercüme Hizmetleri) nedir?

EN ISO 17100:2015 ( Translation Services), her alanda çok dilli yazılı, sözlü, yeminli, alt yazı ve deşifraj hizmeti verebildiğini resmi bir belgelendirme firması tarafından yapılan denetimlerle kanıtlayabilen çeviri bürolarına verilen bir çeviri hizmetleri sertifikasıdır. 01.05.2015 tarihinde yayınlanmış olup, çeviri alanında alabildiğini ISO 9001:2008, EN 15038 ve MTC 112 sertifikasyonlarındaki gereklilikleri bünyesinde barındırabilen, çeviri sektörünün güncel ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş, kontrol süreçlerini çeviri aşamalarına dâhil eden, çeviri kalitesini arttırmaya yönelik çalışmalar yapılmasını şart koşan, çevirmenin yeterliliklerine ek olarak, denetmenin, düzeltmenin ve proje yöneticisinin de yetkinliklerini belirleyen ve tarif eden bir sertifikasyondur.

2-EN ISO 17100:2015 (Translation Services-Çeviri/Tercüme Hizmetleri) belgelendirmesinin ISO standardındaki yeri ve özellikleri nelerdir?

19 sayfadan oluşur. TC/SC numarası ISO/TC 37/SC 5 olup, ICS numarası 01.020’dir. 60.60 derecesindedir. Çok yeni bir standart olduğu için henüz üzerinde herhangi bir revizyon yapılmamıştır. Genel olarak 01.020: Terminoloji standardizasyonuyla aynı kategoride ele alınır.

3- EN ISO 17100:2015’in (Translation Services-Çeviri/Tercüme Hizmetleri) kapsamı nedir?

Bu standart, geçerli koşulları yerine getiren kaliteli çeviri hizmetinin verilmesi için gerekli temel süreçlere, kaynaklara ve diğer konulara ilişkin gereklilikleri belirtir. Bu standardın uygulanması ayrıca bir çeviri hizmeti sağlayıcısının (ÇHS) ilgili çeviri hizmetlerinin müşteri isteklerini ve diğer geçerli özellikleri yerine getiren bir çeviri hizmeti sağlayabilmek için süreçlerinin ve kaynaklarının bu standarda uygun olduğunu gösterebileceği araçları da sunar. Geçerli özellikler arasında müşterinin istekleri, ÇHS’nin kuralları ve tüm ilgili endüstriyel kurallar, iyi uygulama kılavuzları veya mevzuatlar yer alabilir. Makine çevirisi ve çeviri sonrası düzenleme yapılması (post-editing) bu standardın kapsamı dışındadır. Aynı zamanda sözlü çeviri hizmetleri de kapsanmamaktadır.

4- EN ISO 17100:2015 (Translation Services-Çeviri/Tercüme Hizmetleri) kim tarafından ve ne gerekçe ile hazırlandı?Bu standart ISO’nun TC 73 sayılı komitesi tarafından hazırlanmış olup, 10 sene önce yayınlamış olan TS EN 15038’i temel almaktadır. ISO yönergesine göre, Avrupa Standartları ile uluslararası standartların birbirlerini tekrar etmemesi prensibi gereğince ve standartların yeniliklere ayak uydurabilmeleri ve güncelliklerini koruyabilmeleri amacıyla 5 yılda bir revize edilmektedir. ISO 17100:2015, ISO’nun 4 yıllık çalışmasının sonucunda Mayıs 2015’te yayınlanmıştır.

5-ISO 17100:2015’in gereklilikleri nelerdir?ISO 17100:2015, çeviri sektöründe kaliteyi amaçladığı için firmalar tarafından atlanabilen çoğu süreci zorunlu hâle getirmiştir. Çeviri tamamlandıktan sonra mutlaka düzenlemenin yapılması; çeviri süreçlerinde kaliteyi azaltacak tüm girişimlerden kaçınılması; bilgisayar destekli çeviri araçlarına destek verilmesi; kalite yönetiminde daha dikkatli olunması ve müşteri memnuniyetinin sağlanması bu sertifikanın gerektirdiği durumlardandır. ISO 17100:2015 aynı zamanda ayrıntılı bir çeviri ekibi tanımı yapmıştır. Bu tanıma göre, çeviri sadece çevirmenin değil büyük bir çeviri ekibinin düzenli çalışmasıyla gerçekleşmektedir. Bu konuda proje yöneticisinin büyük sorumlulukları mevcuttur. Proje yöneticisi çeviride kalite, teslim süresi, kaynak yönetimi ve iletişim konusunda başarılı bir performans sergilemeli ve çeviri hizmetlerinde uzmanlaşmış olmalıdır. Çevirmen kadrosu ise kaynak ve hedef dilde edince sahip; bu dillerin kültürüne hâkim; yazılım programlarını ve bilgisayar destekli çeviri araçlarını kullanabilen tecrübeli kişilerden oluşmalıdır. Çevirmenler üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olmalı ve belirli bir dönem boyunca çeviri sektöründe deneyim kazanmalıdır. Firma arşiv, yedekleme, depolama konusunda titiz davranmalı; hiçbir çeviri belgesini kaybetmemelidir. Aynı zamanda iletişim araçları, bilgi kaynakları ve çeşitli yazılımlar firma çalışanları tarafından düzenli olarak kullanılmalıdır. Çeviride gizlilik politikasına uyulmalı; müşterinin talepleri doğrultusunda hareket edilmelidir. Aynı zamanda ISO 17100:2015’te çeviri süreci de ayrıntılı bir şekilde tanımlanarak firmalardan bu şekilde çalışmaları talep edilmiştir:

Çeviri: Çevirmen zaman kazanmak amacıyla çeviri esnasında kontrol ve denetimi de gerçekleştirir.
Düzenleme: Çevirmenden bir başka kişi tarafından yapılmalıdır. Sürecin zorunlu adımlarındandır. Kaynak ve erek metin karşılaştırılarak düzenleme yapılmalıdır.
Gözden geçirme: Zorunlu olmayan bir adımdır. Yapılan çevirinin hedef kitleye uygun olup olmadığı değerlendirilir ve düzeltilmesi için çeşitli öneriler sunulur.
Son Okuma: İsteğe bağlı olarak gerçekleştirilir.  Son onay: Proje onaylanır ve müşteriye teslim edilir. 

6- ISO 17100:2015 ve EN 15038’in ortak noktaları nelerdir?

EN 15038, ISO 17100:2015’in temelini oluşturmaktadır.  ISO 17100:2005, EN15038 belgesi almak için gereken şartları ISO çerçevesine taşımaktadır. Dolayısıyla ISO 17100:2015 sertifikasını almak isteyen çeviri bürolarının bu yeni standarda uyum sağlamak için çok büyük değişiklikler yapmak zorunda kalmayacağı söylenebilir.  Söz konusu iki sertifika da çeviri bürolarının sistemlerini gözden geçirmelerini ve yeni standartlar gereğince sistemlerinde değişiklik yapmalarını zorunlu kılmaktadır. ISO 17100:2015 standardında da EN 15038’de olduğu gibi, çevirmenin bazı yeterlilik kriterlerine dikkat edilmekte ve bununla ilgili sertifikalar istenmektedir (çeviri bölümünü bitirdiğine dair diploma ya da dil kursu sertifikası vs.). Aynı zamanda düzeltme işleminin çevirmen dışında bir çalışan tarafından gerçekleştirilmesi de mecburidir.  

7- ISO 17100:2015’i EN 15038’den ayıran özellikleri nelerdir?

Birbirlerine benzedikleri belirtilse de bu iki sertifikayı birbirinden ayıran pek çok özellik mevcuttur. Bu standart, EN 15038’den farklı olarak çeviri ofisinin, müşteri geri bildirimlerini incelemek için ayrı bir süreç geliştirmesini talep etmektedir. ISO 17100:2015 aynı zamanda çeviri sürecine daha ayrıntılı bir şekilde odaklanmaktadır. Çeviri sürecinin öncesindeki ve sonrasındaki faaliyetler de buna dâhildir. Süreçlerin daha ayrıntılı bir şekilde açıklandığı; yazılı açıklamaların yanında çeşitli örneklerin ve grafiklerin de yer aldığı görülmektedir. ISO 17100:2015 özellikle çevirmen, düzeltmen ve son okuyucuların kalitesine önem vermektedir. Bu sertifikaya göre çevirmen, düzeltmen ve son okuyucular daha kaliteli metinler üretebilmek ve sorunların çözümünde daha başarılı yöntemler izleyebilmek için yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmalıdır.  Sertifikanın bu özelliğinin pek çok tartışmaya yol açmasına rağmen kaliteli bir çeviri için kaçınılmaz olduğu çok açıktır. Bilgisayar destekli çeviri araçlarının kullanımına önem veren bu standart ile çeviride maksimum düzeyde kalite sağlanmaktadır. ISO 17100:2005 sertifikası ile ülkelerinde çeviri eğitimi bulunmayan çevirmenlerin çeviri edincini kanıtlamak üzere devlet kurumlarından sertifika alması beklenmektedir. Aynı zamanda proje yöneticilerinin sahip olması gereken bilgi, beceri ve edinçlere yönelik yeni düzenlemeler de ISO 17100:2015 sertifikasında yer almaktadır. Bu da ISO 17100:2005’in çeviri sektöründeki farklı pozisyonları ayrıntılı olarak ele aldığını ortaya koymaktadır.  

8- Bir firmanın ISO 17100:2015 sahibi olması ne anlama gelir?

ISO 17100:2005 sahibi olan bir firma tüm kaynaklarını etkili bir şekilde yöneterek kaliteli bir çeviri sürecinden geçer. Redaksiyon ve düzeltme sürecine özellikle vurgu yapan ISO 17100:2015 ile firmalar çeviri hatalarından arınmış projelere imza atar. Sadece çevirmenlerinin değil farklı görevlere sahip tüm çalışanlarının (proje yöneticisi, düzeltmen, son okuyucu vs.) yeterlilik, bilgi ve becerilerinin üst düzeyde olmasına önem verir ve kendilerini geliştirmeleri için onları teşvik eder. Proje yönetiminde var olan tüm eksiklikleri düzelterek müşteri memnuniyetini artırmaya çalışır. Müşteri geri bildirimlerini, şikâyetlerini ve isteklerini önemser; sorunları iyileştirme yolunda adımlar atar. Sürekli gelişimi ve yenilikleri takip etmeyi önemseyen bu sertifika ile firmalar sektör içinde sürekli ilerleme sağlar.

9- ISO 17100:2015 sahibi çeviri bürosu ile çalışmanın avantajları nelerdir?

Mayıs 2015 tarihinden itibaren çeviri sektörüne giriş yapan ISO 17100:2005 çeviri büroları için pek çok avantaj sunmaktadır. İlk olarak, çeviri öncesi ve sonrası olmak üzere tüm çeviri süreçlerine önem veren bu sertifika ile daha titiz bir çalışma yürüten çeviri büroları müşteri memnuniyetini artıracak ve büyük bir ilerleme gösterecektir. Aynı zamanda farklı pozisyonlarda çalışanların yeterlilik konusunda denetimine daha fazla önem veren ISO 17100:2015 ile salt çevirmenler değil aynı zamanda proje yöneticileri, düzeltmenler ve son okuyucular da kendilerini geliştirmeye ve daha özenli çalışmalar gerçekleştirmeye teşvik edilecektir. Pek çok çeviri bürosu tarafından atlanan revizyon sürecini zorunlu kılan bu sertifika sektördeki eksiklikleri kapatma yolunda da büyük adımlar atmaktadır. Ayrıca çeviri hizmeti sunumunda performans ölçümlerini geliştirerek; özel prosedür ve çalışma metotları oluşturarak çeviri bürolarının sektörel gelişimini sağlamakta ve marka imajlarını geliştirmektedir.

10- Çeviri alanındaki tüm kalite standartları nelerdir?

Çeviri sektörünün gelişmesiyle birlikte farklı çeviri standartlarının ortaya çıktığı gözlemlenmektedir.

EN 15038: Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti sertifikasyonudur. 2006 yılında Çeviri Hizmetleri-Hizmet Gerekleri Standardı Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından yayınlanmıştır. Daha sonra Türk Standartları Enstitüsünün Hizmet Standartları İhtisas Grubu tarafından revize edilerek, 2009 Nisan’ında Türk Standardı olarak kabul edilmiştir.

ASTM F2575: Çeviride Kalite Güvencesi için Standart Kılavuzu adıyla yayımlanan ve çeviride kalite güvencesini gerçekleştirmek amacıyla oluşturulan bir standart kılavuzudur. Temel amacı müşteri ile çeviri hizmeti sağlayıcılar arasındaki ilişkileri kuvvetlendirmek; müşteri taleplerine verilen önemi artırmak; bu talepleri karşılamada gereken özverili çalışmayı sağlamaktır.

ISO 704:2009: Çevirinin ana öğelerinden olan terminoloji yönetimini ele almaktadır. Terminoloji alanında belirli kriterleri ön plana çıkaran ISO 704:2009, terim oluşturma ve yönetme konusunda kaliteyi artıran standartları vurgulamaktadır.

MYK 12UMS0274-6 Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı, Eylül 2012 Dünya Çeviri Günü’nde Feriye’deki etkinliklerde MYK tarafından müjdelenen ve 2013’te Resmi Gazete’de yayımlanmış olan haber ile çeviride meslek standardını açıklanarak mesleğimize belli bir standart getirilmesinde belirleyici olmuştur. (29 Ocak 2013- Resmî Gazete Sayı:28543). Bu standart ile çevirmenlik mesleğinin tanımı yapılmış, faaliyetleri açıklanmış, mesleğin uluslararası sınıflandırmadaki yeri, sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili düzenlemeler, meslek ile ilgili diğer mevzuatlar, çalışma ortamı ve koşulları belirlenmiştir.

ISO 9001:2000: ISO tüm sektörlere uygulanabilir bir “Toplam Kalite Yönetim” sistemidir. Bu sertifikasyon; Kalite Yönetim Sistemleri, Kalite Yönetim Şartları, Kalite Yönetim Sistem Performansının İyileştirilmesi İçin Kılavuz, Kalite ve Çevre Tetkiki İçin Kılavuz adlı 4 basamaklı bir şemadan oluşmaktadır.

MTC 112 Çeviri Hizmetleri (ISO/TC 37,SC 1,SC 2,SC 3,SC): Ülkemizde TSE tarafından daha önceden verilen ama şu anda sertifikasyonu askıya alınan komitelerdir.ISO/TC 37 – Terminoloji ve diğer dil ve içerik kaynaklarıISO/TC 37 / SC 1 – İlkeler ve yöntemlerISO/TC 37 / SC 2 – Terim sözlük bilimi ve sözlük bilimi çalışma yöntemleriISO/TC 37 / SC 3 – Terminoloji, bilgi ve içerik yönetimi için sistemlerISO/TC 37 / SC 4 – Dil kaynak yönetimi

ISO 17100:2015 ise yukarda belirtilen standartlar içinde en yenisi sayılmaktadır. Ülkemizde henüz yeterince tanınmayan bu standardın ilerleyen zamanlarda önem kazanması beklenmektedir.

Bunun dışında sözlü çeviri alanında geliştirilen standartlar da mevcuttur. Örneğin; Uluslararası Konferans Tercümanları Derneği (AIIC) sabit kabinler için ISO 4043:1998, portatif kabinler için ISO 2603:1998, elektrikli kabinler için ise CEI 60914 standartlarını gerekli kılmıştır.